🔸کشور ایران به علت قرارگیری بر روی کمربند کوهزایی آلپ - هیمالیا، یکی از مناطق زلزله خیز جهان بوده و پوسته سازنده آن از قطعات نامتجانس کنار هم تشکیل شده که گسل های بزرگ و فعال، قطعات یاد شده را از هم جدا می سازد.

🔸کشور ایران به علت قرارگیری بر روی کمربند کوهزایی آلپ – هیمالیا، یکی از مناطق زلزله خیز جهان بوده و پوسته سازنده آن از قطعات نامتجانس کنار هم تشکیل شده که گسل های بزرگ و فعال، قطعات یاد شده را از هم جدا می سازد.
حرکت همین قطعات پوسته و فعالیت گسل ها که در اثر فشارهای ناشی از حرکت رو به شمال صفحه عربستان و برخورد آن به صفحه ایران صورت می گیرد، بخش های مختلف کشور ما را در معرض یک تنش دائمی قرار داده و همین عامل موجب ناآرامی پوسته زمین و وقوع زمین لرزه در ایران می شود.

🔸قرارگیری استان لرستان در پهنه زاگرس:
پهنه زاگرس که استان لرستان نیز در آن واقع گردیده، به عنوان محل برخورد ۲ صفحه عربستان و ایران، یک منطقه فعال و پرتکاپوست و یکی از لرزه خیز ترین بخش های ایران و خاورمیانه محسوب می‌شود، به طوری که از نظر فراوانی، بیش از ۵۰ درصد از زلزله های کشور مربوط به زون زاگرس و به ویژه راندگی اصلی زاگرس است.
🔸بررسی های انجام شده توسط زمین شناسان نشان می دهد که حدود ۳۵ درصد از مساحت ایران با تهدید جدی زلزله روبرو است، به طور متوسط هر ۸ ماه یک زلزله با شدت مطلق بزرگتر از ۵ ریشتر، هر ۳ سال یک زلزله با شدت مطلق بزرگتر از ۶ ریشتر و هر ۲۰ سال یک زلزله با شدت مطلق بزرگتر از ۷ ریشتر در کشور ما رخ می‌دهد.

🔸وضعیت لرزه خیزی استان لرستان:
استان لرستان نیز به لحاظ قرارگیری بر روی منطقه لرزه زمین ساخت زاگرس یکی از نواحی لرزه خیز کشور است و وقوع زمین لرزه های مخرب در دره سیمره و شهرهای دورود و بروجرد در ادوار گذشته، بهترین گواه لرزه خیزی استان لرستان است.
شهرهای بروجرد، دورود و مناطق شول آباد الیگودرز به علت قرارگیری بر روی گسل بزرگ زاگرس و شاخه هایی از آن، شهر خرم آباد به لحاظ مجاورت با گسل ماسور در جنوب و در بخش‌های شمالی آن به علت نزدیکی به گسل رورانده و زون خردشده، موسوم به چغلوندی و مرکز شهر بعلت قرارگیری بر روی گسل های پنهان هسته تاقدیس سفیدکوه، شهر پلدختر، چغابل و بخش های جنوبی شهرستان کوهدشت به علت نزدیکی به جبهه خمیدگی کوهستان و گسل کبیرکوه از مناطق لرزه خیز و پرمخاطره استان لرستان محسوب می‌شوند.
بررسی وضعیت آماری لرزه خیزی لرستان نشان می دهد، وقوع زلزله‌های مخرب در مناطق پر مخاطره لرستان در آینده قطعی است، ولی در حال حاضر دانش و تکنولوژی ما قادر به پیش بینی زمان دقیق وقوع زلزله نیست، لذا باید خودمان را در برابر زلزله های آتی ایمن کنیم.
🔸طی چند سال اخیر به لحاظ پرداخت زیاد تسهیلات کم بهره بخش مسکن، ساخت و سازهای زیادی توسط مردم و پیمانکاران بخش خصوصی انجام شده که اگر چه از نظر کمی بسیار قابل توجه است ولی بعلت عدم نظارت کافی و در مواردی مرغوب نبودن مصالح و رعایت نکردن استانداردها و مسائل فنی، از نظر کیفی مناسب نبوده و در صورت وقوع زلزله های شدید، آسیب پذیر بوده و دچار خسارت می شوند.
با توجه به کوهستانی بودن تعداد زیادی از شهرها و روستاهای لرستان و ساخت و سازهایی که به علت کمبود زمین در دامنه های پرشیب ارتفاعات صورت گرفته، در صورت وقوع زلزله‌های نسبتاً شدید به ویژه در فصول زمستان و بهار، وقوع رانش لایه های زمین در شهرهای خرم آباد، پلدختر، دورود و بسیاری از روستاها و همچنین در آزادراه خرم زال، جاده پلدختر خرم آباد و بخش هایی از جاده خرم آباد بروجرد محتمل بوده که لازم است قبل از وقوع هرگونه حادثه و فاجعه‌ای در این خصوص، اقدامات و تمهیدات لازم اندیشیده شود.
🔸لذا با توجه به اینکه وقوع زلزله در آینده در استان ما اجتناب‌ناپذیر است و ما نمی توانیم از وقوع زلزله جلوگیری بکنیم، بایستی نقاط پر مخاطره و با ریسک بالای زلزله را شناسایی کنیم و با عملیاتی کردن برنامه های مدیریت کاهش خطر پذیری لرزه ای در سیاست ها و برنامه ریزی های شهری، اقدامات پیشگیرانه را به منظور کاهش خسارات و تلفات ناشی از زلزله را انجام دهیم.
در این راستا، تعیین حریم گسل های فعال و رعایت فاصله سازه ها از آنها و رعایت استانداردها و اصول فنی در ساخت و سازها امری ضروری است.

دکتر رضا میرزایی

زمین شناس و مدیرعامل شرکت آب منطقه ای لرستان